Amsterdam, 8 december 2021
Schets onder De Nachtwacht ontdekt
Altijd werd aangenomen dat Rembrandt zo geniaal was dat hij op zijn Nachtwacht geen voortekening nodig had. Rechtstreeks op het doek van ruim twintig vierkante meter zou hij Frans Banning Cocq en zijn stadswacht hebben gepenseeld. Dat blijkt toch niet waar te zijn, zegt het Rijksmuseum vanochtend in een persconferentie.
Het huidige onderzoeks- en restauratieproces van het schilderij uit 1642 toont een duidelijke ondertekening waarop alle geportretteerden al hun plaats hebben gekregen. Zou Rembrandt die levensgrote schets aan zijn opdrachtgevers hebben laten zien voor hij definitief aan het schilderen sloeg? Het Rijksmuseum vertelt dat niet, wel dat ze met deze voorschets ‘de geboorte van De Nachtwacht’ hebben ontdekt. Snel gaan kijken, want komende januari wordt het doek van zijn spieraam gehaald en is daarna zo’n drie maanden niet meer te zien.
Foto: Reinier Gerritsen
Onderste lagen
De gevonden schets sluit aan bij Rembrandts spontane manier van werken om de compositie direct op het schilderij te maken. Dat de schets nu is ontdekt komt omdat het met de huidige onderzoektechnieken mogelijk is nog beter door de verflagen heen te kijken. De door Rembrandt toegepaste materialen kunnen nu minutieus worden geanalyseerd. Rembrandt gebruikte een bruine grondverf en zette de compositie op met een grof geschilderde schets in een beige verf die veel kalk bevat. Dat Rembrandt zijn voorstelling in een dergelijke verf voorbereidde is tot dusver in geen enkel ander schilderij van hem ontdekt.
Veren en speren
Rembrandt moet lang gezocht hebben naar de ideale compositie op het grote schilderij. Tientallen zogenaamde pentimenti, door de schilder zelf aangebrachte wijzigingen, werden in eerder onderzoek naar De Nachtwacht al gevonden. Dankzij het gebruik van de nieuwste visuele technieken zijn nu nog meer wijzigingen ontdekt. Naar nu blijkt bedacht Rembrandt aanvankelijk veren op de helm van schutter Claes van Cruijsbergen, maar overschilderde hij deze later weer. Bij schutter Rombout Kemp paste hij de positie van de benen aan. Dankzij de vele scans is nu een derde, eerder geschilderd been zichtbaar geworden. Ook zijn er aanwijzingen voor een extra zwaard tussen de kapitein en de luitenant en is duidelijk geworden dat Rembrandt aanvankelijk nog meer speren boven het gezelschap wilde laten uitsteken.
Beeld: Calciumkaart, gemaakt met de Macro-XRF scanner, waarbij op de bovenste helft van het schilderij de schets zichtbaar is; Rijksmuseum
Bron: eigen bericht en persbericht Rijksmuseum