Hilda Bouma
Eindelijk is Maastricht volgende week weer even de navel van de kunstwereld. Na zes afgelaste edities opent The European Fine Art Fair, oftewel Tefaf, weer de deuren voor het publiek. Korter, iets kleiner, maar wel met gretige kopers. ‘Op een plaatje is niet te zien of een werk zwaar gerestaureerd is of niet, en daar draait het om in de top van de markt.’
In het kort
Het Nederlandse Tefaf is een vreemde eend in de wereldwijde beurzenbijt.
De kunstbeurs is onder meer uniek door zijn strenge toelatingsbeleid, waarbij elk verkocht stuk door de handen gaat van een onafhankelijke keuringscommissie.
Voor de handelaren, transporteurs, adviseurs en het museale veld is het van cruciaal belang dat de beurs na corona eindelijk weer plaatsvindt.
De klanten staan te trappelen om weer te komen, weet Robbert van Ham van de Amsterdamse Jaski Gallery. ‘Ik geef altijd een diner na de opening, meestal voor zo’n 22 tot 24 mensen, maar dit jaar zijn het er meer dan veertig. Allemaal vaste klanten uit Nederland, België en Duitsland. Ik verkoop op Tefaf kunst van de Cobragroep, en die is minder bekend bij Amerikanen.’
Zijn galerie is de coronapandemie goed doorgekomen, zegt Van Ham. ‘Daar ben ik dankbaar voor. Mijn klanten konden nergens naartoe en zaten thuis naar de muur te kijken. Maar ik verwacht nu wel een inhaalrace. Tefaf is een klasse apart, ik ken geen mooiere beurs. Met eerst Art Basel en Brava in Brussel, dan Tefaf en vervolgens nog Masterpiece in Londen wordt het een hete zomer, qua kunst. Maar dat is alleen maar leuk.’
Het Nederlandse Tefaf is een vreemde eend in de wereldwijde beurzenbijt, een mandarijneend in een vijver met smienten en ganzen. Opgericht door de handelaren en nog steeds een stichting zonder winstoogmerk, met een aanbod dat zeven eeuwen beslaat, van de Oudheid tot hedendaagse kunst. En uniek door zijn strenge toelatingsbeleid, waarbij elk verkocht stuk door de handen gaat van een onafhankelijke keuringscommissie. Door zich uitsluitend te richten op de top van de markt – of het nu gaat om designmeubels of rituele Indiase kunst – weet Tefaf zich te handhaven tussen internationale concurrenten als Art Basel en Frieze in Londen.
Editie in New York
Tefaf is overigens ook internationaal; sinds een paar jaar heeft de beurs een editie in New York. Tijdens corona werd het personeelsbestand daar flink ingekrompen en de herfsteditie geschrapt, maar de lentebeurs die afgelopen mei werd gehouden, was volgens Tefaf-voorzitter Hidde van Seggelen een succes. ‘Er zijn goede zaken gedaan en de beurs werd heel goed ontvangen. De New York Times wijdde er twee grote en twee kleine artikelen aan’, zegt hij. ‘Dat is voor ons een graadmeter. De Amerikaanse markt is met 41% van de wereldwijde omzet immers een heel belangrijke factor in de museumwereld en de kunsthandel.’
De voorganger van Van Seggelen bij Tefaf, Nanne Dekking, woont in New York en is een kijkje gaan nemen. ‘Het was niet de totale gekte die er voor covid was, maar de mensen die er liepen waren wel echt geïnteresseerd’, vertelt hij over de mei-editie. ‘New York is erg veranderd. De mensen die het zich konden permitteren zijn de stad uitgetrokken, die wonen nu op het platteland. Ik merk het zelf ook: veel vrienden zijn weg. Daarom was het bijzonder dat er toch veel mensen naar Tefaf waren gekomen.’
De verwachting is dat de beurs in Maastricht deze maand minder publiek zal trekken dan die van maart 2019, de laatste ‘gewone’ Europese Tefaf – de beurs in 2020 werd afgebroken vanwege de uitbraak van covid). Onder normale omstandigheden zou Tefaf weer in maart plaatsvinden, maar vanwege het nog altijd rondwarende virus leek het beter om de beurs in de zomer te houden.
‘Juni was het veiligst’
Van Seggelen: ‘Het was niet makkelijk een slot te vinden in de agenda van het Mecc, het beursgebouw. Terugkijkend had het misschien toch in mei gekund, maar juni was de veiligste optie als je wilde voorkomen dat je in een coronagolf terecht kwam. We mogen de beurs nu houden zonder restricties, zoals het dragen van mondkapjes, maar de bezoekers moeten zich wel aanmelden.’
Nadeel aan dit tijdslot is niet alleen dat het een weekend korter is dan een ‘gewone’ Tefaf, de beurs zit nu ook veel dichter op concurrerende kunstbeurzen, zoals Art Basel in Zwiterland, Brava in Brussel en Masterpiece in Londen. Enkele handelaren haakten om die reden af. Bovendien loopt er in het Mecc op dit moment ook een musical. Tefaf moest inschikken, de beursvloer is iets kleiner dan normaal.
Handelaar in oude meesters Bob Haboldt is Tefaf-deelnemer van het eerste uur. Hij is sowieso blij dat Tefaf Maastricht doorgaat, want eeuwenoude kunst verkoop je niet online. Haboldt: ‘Op een plaatje is niet te zien of een werk zwaar gerestaureerd is of niet, en daar draait het om in de top van de markt. Bij mij willen de kopers ook de achterkant zien en het hele verhaal erbij horen.’
Hij is optimistisch over de komende editie. ‘Als ik de temperatuur opneem, is er veel interesse. Aziaten verwacht ik niet zoveel, die hebben problemen met reizen. Maar ik denk dat een groot deel van onze Amerikaanse clientèle naar Maastricht zal komen, ook omdat ze het kunnen combineren met andere evenementen. De beslissing zal wat later vallen, denk ik, maar aan het aantal rsvp’s te zien komen de Amerikanen wel.’
Oekraïne-onrust
Nanne Dekking weet dat nog zo net niet. ‘Amerikanen zijn rare reizigers. Er hoeft in Europa maar iets van onrust te zijn, zoals een oorlog in Oekraïne, en ze komen niet. Maar de echte geïnteresseerden zoals conservatoren van musea en hun rijke donoren laten zich de kans niet ontnemen zoveel kwaliteit op één plek bij elkaar te zien. Voor de Amerikanen zou het wel beter zijn als de belangrijke Europese beurzen weer wat meer verspreid zijn over het jaar, want drie weken achter elkaar weg, dat is voor de meesten niet te doen.’
Anders dan Tefaf New York is Tefaf in Maastricht een zogenoemde destination fair: je loopt er niet binnen omdat je toch al in de buurt bent. Of de datum in juni nu goed of slecht zal uitpakken, daar is de huidige voorzitter Hidde van Seggelen nog niet uit. ‘The proof of the pudding is in the eating’, zegt hij. ‘Ik weet van mensen die naar Art Basel gaan dat ze ook naar Maastricht willen komen. En de beurs duurt precies tot 30 juni, zodat klanten daarna naar Masterpiece in Londen kunnen. We zitten elkaar dus niet in de weg. In ieder geval verheug ik me erop om na het sluiten van de beurs de stad in te kunnen en buiten te eten. Maastricht is in juni bij uitstek een leuke plek.’
Uitwisseling van kennis
Wat hij wel zeker weet is dat het goed is dat Tefaf weer plaatsvindt, na zes afgeblazen en uitgestelde edities in Maastricht en New York. Het had niet langer moeten duren, zegt Van Seggelen, zelfs al is zijn non-profitorganisatie dankzij de NOW-steun betrekkelijk goed uit de crisis gekomen. ‘Voor de handelaren, transporteurs, adviseurs en het museale veld is het van cruciaal belang dat de beurs plaatsvindt. De buitenwereld krijgt daar niet veel van mee, maar voor ons is het allerbelangrijkste dat er weer een uitwisseling is van kennis in de culturele wereld. Ik weet dat de curatoren van de Amerikaanse musea weer naar ons toe komen, omdat wij die geweldige keuring hebben van de objecten.’
Haboldt bevestigt: ‘Ik vroeg laatst op een internationaal congres aan een aantal curatoren van belangrijke Amerikaanse musea of ze van plan waren naar Tefaf te gaan en die zeiden allemaal ja. Een goed teken.’ Diep in zijn hart hoopt Haboldt dat het juist níet storm loopt. ‘Mensen die een dagje kunst komen kijken omdat ze hopen dat het binnen lekker koel is, daar zit de handel niet op te wachten. Maar mensen die willen kopen, die moeite doen en er energie in steken om naar Tefaf te komen, die zien we graag terug.’
Maastricht Aachen Airport
Tijdens een ‘gewone’ Tefaf, zonder corona, landen er tijdens de VIP-preview 150 privévliegtuigen op Maastricht/Aachen Airport. De luxe hotels en restaurants in heel Zuid-Limburg zijn al maanden van tevoren volgeboekt. Een onderzoeksbureau heeft eens berekend dat de kunstbeurs Tefaf de economie van Maastricht en zijn wijde omgeving €25 mln per jaar oplevert. In de kringen van horeca en luxewinkels was de opluchting dan ook groot toen Provinciale Staten begin deze maand besloot Maastricht/Aachen Airport voorlopig open te houden, onder voorwaarden. De luchthaven is al jaren een hoofdpijndossier. Niet alleen omdat die veel geluidsoverlast geeft aan omwonenden, ook omdat de provincie Limburg, die de luchthaven in 2014 van de ondergang redde, inmiddels al tientallen miljoenen heeft uitgegeven om hem open te houden. Dat kan uiteraard niet zo doorgaan, het dossier is nog niet gesloten. Enkele bekende Limburgse ondernemers – juwelier Luud Martens, belegger Frans Herberighs en wijnbouwer Pierre Gubbels – hebben inmiddels een lobbyclub opgericht om het naderende onheil alsnog af te wenden. De naam luidt Stichting Tefaf Friends.
Lees het volledige artikel: https://fd.nl/bedrijfsleven/1441873/kunstbeurs-tefaf-hoopt-post-corona-ook-weer-rare-reizigers-te-verwelkomen-tof2caXbJcFB