Booming kunstmarkt? De superrijken zijn juist huiverig Bron:FD.nl

In het kort

De kunstmarkt lijkt booming, maar de groei blijft flink achter bij de toename van de rijkdom

De eerste tekenen van afkoeling zijn al zichtbaar

Meer transparantie moet de kunstmarkt aantrekkelijker maken voor nieuwe kopers

In 2017 werd een aan Leonardo da Vinci toegeschreven werk verkocht voor $450 ml, het hoogste bedrag ooit voor één kunstwerk. Voor de stalen ‘Rabbit’ van Jeff Koons telde een verzamelaar in mei dit jaar $91 mln neer. Zo bezien zijn het gouden tijden voor de kunstmarkt. Maar dat is schijn, aldus een rapport van Deloitte.

Het adviesbureau is kritisch over de prestaties van de kunstsector. De afgelopen jaren steeg het aantal rijken spectaculair, maar de groei van de kunstmarkt bleef flink achter. Het vermogen van de superrijken, de zogenoemde High Net Worth Individuals (HNWI), verdubbelde van $32,8 biljoen naar $68,1 biljoen tussen 2008 en 2018. Maar de omzet in de kunstmarkt groeide in dezelfde periode met slechts 9%, gecorrigeerd voor inflatie.

Een gebrek aan transparantie is de belangrijkste oorzaak van het achterblijven, stelt de zesde editie van het Deloitte Art & Finance Report. Driekwart van de ondervraagde verzamelaars vindt dat het grootste probleem bij het kopen van kunst. Het percentage lag nooit eerder zo hoog. Als de doorgewinterde kunstkopers dat al vinden, hoe huiverig zullen dan potentiële nieuwe verzamelaars zijn, vraagt Deloitte zich af.

Veilinggaranties

De onzekerheid blijkt onder meer uit een forse stijging van het aantal veilinggaranties. Kunsteigenaren die van hun werk af willen kunnen meer zekerheid krijgen door garanties af te dwingen bij een veiling. Het veilinghuis belooft dan een van te voren bepaalde opbrengst bij de veiling. Wordt het stuk niet verkocht, dan krijgt de verkoper zijn geld en wordt het veilinghuis de nieuwe eigenaar van het werk. Is de veilingopbrengst hoger, dan delen eigenaar en veilinghuis in de ‘winst’.

Het aantal veilinggaranties bereikte in 2018 een record ($1,287 mrd), waarbij de waarde van de garanties maar liefst 58% bedroeg van de totale omzet. Het is voor het veilinghuis een aantrekkelijke manier om interessante kunstwerken binnen te halen en kan bovendien mooie winsten opleveren als de werken goed worden verkocht. Maar bij de vorige crisis zijn grote veilinghuizen als Christie’s en Sotheby’s ook het schip ingegaan toen ze met kostbare maar onverkoopbare kunst bleven zitten. Nu de economie afkoelt, zal het aantal garanties daarom rap dalen, verwacht Deloitte.

Het adviesbureau bespeurt al de eerste tekenen van afkoeling. In de eerste helft van dit jaar verkochten de grote veilinghuizen, Sotheby’s, Christie’s en Phillips, 20% minder dan in de eerste helft van 2018.

Blockchain

De kunstmarkt is van oudsher een ondoorzichtig bolwerk, met eigen regels. Maar de nieuwe generatie rijken beschouwt het kopen van kunst meer als een financiële investering dan pure liefhebberij. Ze hechten daarom aan openheid.

Deloitte wijst op meerdere ontwikkelingen die de terughoudend van deze groep kan wegnemen. Zo kan gebruik van technologie de kunstmarkt transparanter maken. De afgelopen acht jaar is $600 mln geïnvesteerd in start-ups als Artory, Verisart, 4Art en Arteïa. Deze bedrijven gebruiken bijvoorbeeld blockchaintechnologie om kunstwerken unieke kenmerken te geven. Dat maakt de kunst beter te identificeren, werken moeilijker te vervalsen en de herkomst beter vindbaar. De verwachtingen zijn hooggespannen: 80% van de kunstprofessionals en verzamelaars denkt dat technologie de schimmigheid uit de kunsthandel kan halen.

Ook regulering kan de markt toegankelijker maken. Vanaf januari 2020 zijn de maatregelen tegen witwassen binnen de Europese Unie ook van toepassing op de kunsthandel. Dat betekent dat galeriehouders en veilinghuizen bij iedere transactie boven de €10.000 uit eigen beweging moeten melden bij vermoeden dat een werk met zwart geld is betaald. Dat is een hele overgang voor een sector waar discretie en onderling vertrouwen tot nu toe de leidraad vormden.