Veel kritiek op inpakkunstenaar Christo is onterecht, vindt docent cultuurmarketing Ruurd Mulder. Maar veel verschil tussen Christo’s werk en Disney lijkt er niet te zijn. Ruurd Mulder 17 september 2021 Het Parool
Natuurlijk is er weer kritiek op Christo. Althans op zijn erven, want de kunstenaar zelf is ons in 2020 ontvallen. Directe aanleiding voor de commotie is het inpakken van de Arc de Triomphe door de CVJ Corp, de firma die Christo en zijn vrouw Jeanne-Claude in 1969 hebben opgericht om hun plannen gefinancierd en gerealiseerd te krijgen.
Christo’s L’Arc de Triomphe, Wrapped wordt door critici gezien als zijn zoveelste geldverslindende project dat geen doel dient. Daarnaast lijkt Christo zich met zijn megalomane omgevingskunst weinig aan te trekken van milieu of duurzaamheid.
Dergelijke bezwaren zijn vaker geopperd tegen Christo’s werk.Hoewel slechts een derde van hun plannen ooit doorgang heeft gevonden, waren dat wel memorabele projecten, zoals het inpakken van de Pont Neuf (1985) of de Rijksdag in Berlijn (1995).
De kritiek op het verspillende karakter van Christo’s kunst snijdt weinig hout. Tot vervelens toe hebben Christo en Jeanne-Claude namelijk benadrukt dat ze door de verkoop van voorstudies en schaalmodellen alles uit eigen zak betalen. Het verschafte hun totale artistieke vrijheid en maakte hun critici monddood.
Dat gold evenzeer voor degenen die bezwaren opperden tegen het milieubelastende karakter van Christo’s creaties. Het kunstenaarsduo liet nooit onvermeld dat de materialen die het gebruikte duurzaam geproduceerd en volledig recyclebaar waren.
Wereldmerk
Hoewel dus een deel van de kritiek op de projecten van Christo en Jeanne-Claude niet terecht lijkt, zijn er toch redenen om vraagtekens te plaatsen bij de aard van Christo’s kunst. De CVJ Corp lijkt namelijk soms meer trekken te vertonen van een geoliede marketingmachine dan van een creatief gedreven kunstenaarscollectief. Sowieso was er weinig mis met Christo’s gevoel voor publiciteit.
Omdat de projecten van Christo en Jeanne-Claude steeds meer publicitaire aandacht genereerden, ontwikkelde Christo zich tot een wereldmerk. Om Christo’s image van de juiste lading te blijven voorzien, vertelden Christo en Jeanne-Claude door de jaren heen consequent dezelfde verhalen. Altijd kwam de wijze waarop het duo hun projecten financierden aan de orde, alsook de geschiedenis van de jonge kunstenaar die als student naar Wenen vluchtte. Bij de marketing van de ingepakte Arc de Triomphe wordt geregeld vermeld dat Christo in zijn Parijse tijd een zeer bescheiden kamer huurde met zicht op de iconische triomfboog. Ook wordt benadrukt dat Christo al zestig jaar bezig was met plannen om de Arc in te pakken. En het is verre van toeval dat gedurende de installatie van L’Arc de Triomphe, Wrapped Sotheby’s 25 van Christo’s Arc-schetsen en -schilderijen onder de hamer brengt.
Een aspect van Christo’s image dat hier enigszins haaks op staat, is zijn gekoketteer met het dwaze en nutteloze karakter van zijn kunst. Door volmondig toe te geven dat zijn projecten volkomen zinloos waren en niets anders dan een doel op zichzelf – geen betekenis, geen boodschap – voldeed hij aan het aloude archetype van de vrije, onafhankelijke kunstenaar. Maar door dit schaamteloos toe te geven, leverde hij er ook een soort ironisch commentaar op. Daardoor wist hij bij toehoorders altijd de indruk te wekken dat ze deelgenoot werden van iets groots, waarmee ze hun eigen tijd konden overstijgen.
Indrukwekkende ervaring
Op zichzelf is het natuurlijk prima dat kunst geen boodschap of betekenis heeft, kunst mag zijn wat het wil, maar toch dringt zich de vraag op wat eigenlijk het verschil is met Disney. Net als Disney bezorgt Christo het publiek een memorabele belevenis. Daar is niets mis mee, maar Christo is dan misschien wel meer entertainer dan kunstenaar.
Het zal straks moeilijk zijn om in een ingepakte Arc de Triomphe iets van een boodschap te ontdekken. Het is een ingepakte triomfboog. Niets meer en niets minder. Maar dat is niet erg. Want naar alle waarschijnlijkheid zal het een indrukwekkende visuele ervaring zijn die menigeen nog lang zal heugen. En niet onbelangrijk, dat wordt ons allemaal aangeboden zonder dat het de belastingbetaler iets kost en zonder dat aan Parijs of het milieu enige schade wordt toegebracht. Maar over de vraag in hoeverre het kunst is, valt te twisten.
