Monden meer dan oren; neuzen vaker dan knieën, vingers veelvuldiger dan tenen, borsten minder dan buiken maar meer dan billen, vulva’s luttel, ogen het meest, penissen het minst. Op de grafiek van lichamelijke zichtbaarheid net boven de anus.

Iedereen ziet in zijn leven duizenden tanden, kinnen, nekken, ellebogen, maar je kunt heel wel honderd worden zonder ooit een penis te hebben gezien. Je hoeft alleen niet naar de sauna of het naaktstrand of naar Brussel. Want er zijn niet alleen weinig echte, maar ook weinig imitaties te zien in het openbaar. Manneke Pis is een uitzondering. Ja, op de markt kun je lullen van chocola kopen, maar in het dagelijks leven is de penis geen gemeengoed. Er staat er haast nooit een in de krant. Sociale media censureren ze.

Overdrachtelijk zijn ze er wel, natuurlijk. Dan komen we op het weelderige terrein vol torens en tunnels, waar alles wat staat mannelijk is en alles wat ligt vrouwelijk. Aubergines, komkommers en asperges. De Franse kunstenaar Sophie Calle kreeg als kind ooit een dessert voorgezet dat als ‘Meisjesdroom’ op de menukaart stond. Nieuwsgierig bestelde ze het. Het bestond uit twee bollen vanille-ijs en een gepelde banaan. Gelukkig is er nu ook de Cock series van de Britse kunstenaar Sarah Maple, die het heft in hand neemt en poseert met een banaan, een heggenschaar of een ander voorwerp voor haar kruis.

Letterlijk zijn ze dus vrij schaars. Als je er geen bij de hand of in de buurt hebt, hoe kun je er dan tegenaan lopen? Kun je een penis ooit als een arm of een knie zien? Niet pornografisch, niet eens erotisch, niet vies, niet agressief? Sturen nudisten dickpics?

En dat allemaal terwijl de vorm toch door vrouwen is uitgevonden, net als de pauwenstaart, waar Darwin zo misselijk van werd. Tegen zijn zin, omdat hij overtuigd was van de inferioriteit van de vrouw, moest hij haar een rol geven in de seksuele selectie, het principe dat naast natuurlijke selectie bepaalt hoe dieren er uitzien. In 1859 schreef hij in een brief: „I suspect that the male will pair with any female, & that the females select the victorious or most beautiful cock, or him with beauty & courage combined.” Van alle primaten heeft de mens de dikste en de langste penis, schrijft Helen Fisher anderhalve eeuw later in Anatomy of Love. Ze citeert ook Darwin: „The power to charm the female has sometimes been more important than the power to conquer other males in battle.”

Sinds de uitvinding van kleding hebben we er weinig zicht meer op, op klokkenspel en fluit en jongeheer. En is het ook niet de bedoeling ongevraagd de broek uit te doen. Hou die jas dicht, potloodventer. Stuur die foto niet. Tenzij er vraag naar is. Stuur er dan vele.

Gevleugelde penissen uit de oudheid komen nu koddig over

In 1977 hield de Amerikaanse kunstenaar Richard Newton een performance in het Institute of Contemporary Art in Los Angeles. Newton stond achter een wit laken waarin een kleine opening was uitgespaard. Het kunstwerk heette Touch a Penis en inderdaad, er zijn foto’s van bewaard gebleven waarop je mensen zijn penis ziet bekijken en aanraken. Maar ja, dat waren de jaren zeventig.

Gevleugelde penis

In andere tijden en andere streken waren er meer penissen op straat te zien dan nu. Misschien geen echte (hoewel mannen in Athene ook buiten de gymnasia naakt schenen rond te lopen – veel vrouwen waren waarschijnlijk juist gesluierd), maar wel penissen van verf, steen en hout. In Pompeji wemelt het er nog van. Vaak hadden deze fallussen geen seksuele connotatie. Ze brachten geluk en weerden het boze af. Waarom Romeinen dachten dat juist penissen dat deden, is een vraag die classici ’s nachts wakker houdt, schrijft L.J. Trafford in Sex and Sexuality in Ancient Rome (check op twitter de hashtag #phallicthursday). Misschien omdat de Romeinen de penis als wapen zagen?

De losgezongen penissen uit de oudheid komen nu nogal koddig over. Vooral de gevleugelde fallussen hebben iets gezelligs. De penis als lobbes. Kwam er maar eens een binnen vliegen, die zich dan even op een kozijn vlijde en na verloop van tijd weer wegvloog. Jammer dat ze wegens de huidige zeden vooral in depot liggen.

Ook de middeleeuwse pelgrims- en andere insignes hebben een goedmoedige uitstraling, een leuk dier dat graag kattenkwaad uithaalt. De penis als hondje. Ja, er bestaan nu knuffels van. Penissen van pluche. De Nederlandse kunstenaar Maria Roosen blies prachtige penissen van glas en breide schattige van wol. Griezeliger is het penisnest. In de Malleus Maleficarum, het handboek voor heksenjagers (1486) verzamelen heksen penissen die ze in een nest in een boom in leven houden. „Veel mensen hebben gezien hoe de organen het vermogen krijgen om zelfstandig te bewegen als de heksen ze haver en graan te eten geven.” Een door de heks gecastreerde man die verhaal komt halen, mag in de boom klimmen om een penis uit te zoeken. Niet de grootste, zegt de heks.

Wat alle tot nu toe genoemde penissen gemeen hebben, is dat ze leefden en leven in een patriarchaat, van voor de Grieken tot nu is dat nog niet veranderd. Binnen dat patriarchaat is dus nog een heel scala aan verbeeldingen mogelijk. Toch blijf ik benieuwd hoe het met de penis zou gaan als we eruit bevrijd waren. Meer of minder penissen? Openlijker of verborgen? Anders gestileerd? Niet meer de mannelijkheid der mannelijkheden?

Monument voor de vrede

Interessant is dat twee van de bekendste penissen uit de twintigste-eeuwse kunst, een van Brancusi en een van Louise Bourgeois, niet alleen mannelijk maar ook vrouwelijk zijn. Brancusi noemde zijn goudglanzende bronzen penis uit 1915 Princesse X. Volgens de beeldhouwer was het geen fallus maar een portret van prinses Marie Bonaparte dat vrouwelijk verlangen en ijdelheid moest oproepen. Louise Bourgeois noemde haar naturalistsicher penis – vooral beroemd geworden door de foto van Robert Mapplethorpe waarop ze de sculptuur onder haar arm klemt – Fillette (Meisje, 1968). Ook daar is zowel een penis als een vrouw in te zien. Maar deze twee fallussen, hoe anders ook, grijpen terug op de gestileerde vorm die al uit de prehistorie en van graffiti bekend is voor de edele delen. Twee cirkels en een staaf. Mag het ook eens wat slapper? Iets minder stijf?

Marlene Dumas schetste in 1993 een monument voor de vrede, dat juist bestond uit een hangende penis en scrotum. Penissen zijn meestentijds geen komkommers maar slurfen en slakken. De Franse kunstenaar Ingrid Berton-Moine maakte foto’s van details van antieke Griekse standbeelden van mannen. Eén bepaald detail. Zij zoomde louter in op de testikels. Balzakbal. Alsof Henry Moore en Barbara Hepworth al in de oudheid beeldhouwden, alsof abstracte kunst toen al bestond. O, borsten, billen, ballen, o, nieren, harten, blaas. Onmogelijk. Wat een zachtheid in hard marmer. Laten we daar beginnen.